Lleisiau disgyblion a barn athrawon - Dull Ysgol Gyfan ar gyfer Lles Emosiynol a Meddyliol

Fel rhan o’u gwerthusiad o’r dull ysgol gyfan o Ymdrin â Lles Emosiynol a Meddyliol, holodd ymchwilwyr y Ganolfan Datblygu a Gwerthuso Ymyraethau Cymhleth er Gwella Iechyd y Cyhoedd (DECIPHer) ddisgyblion ac athrawon mewn ysgolion cynradd ac uwchradd am les.
Dyma eu canfyddiadau

Yn 2021, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru y Fframwaith sy’n ymgorffori dull ysgol gyfan o ymdrin â lles emosiynol a meddyliol yn ganllaw statudol i ysgolion. Mae ymchwilwyr DECIPHer sy’n gweithio yng Nghanolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Meddwl Pobl Ifanc yn cynnal gwerthusiadau o’r fframwaith hwn ac wedi nodi rhai canfyddiadau allweddol.

Yn 2023/24, siaradodd ymchwilwyr â 34 o ddisgyblion ysgol gynradd a 98 o ddisgyblion ysgol uwchradd fel rhan o’r gwerthusiad, i’w holi am weithgareddau llais yn eu hysgolion a pha mor effeithiol ydynt. Er bod disgyblion wedi dweud wrth ymchwilwyr fod newidiadau cadarnhaol yn digwydd o ganlyniad i’r gweithgareddau llais hyn, roedd rhai rhwystrau o hyd o ran effeithiolrwydd a chyrhaeddiad.

Yn seiliedig ar yr ymweliadau hyn, ailymwelodd ymchwilwyr â saith ysgol uwchradd i ofyn i’r un bobl ifanc raddio 14 eitem o ran eu pwysigrwydd i’w lles. Ceir crynodeb o’r pump uchaf isod, ynghyd â phoster sy’n manylu ar yr holl safleoedd.

Cyfwelwyd ag athrawon hefyd fel rhan o’r gwerthusiad. Siaradodd ymchwilwyr â 36 o staff ysgol am eu harferion presennol mewn perthynas â lles emosiynol a meddyliol a’u barn ar gyflwyno’r fframwaith yn eu hysgolion. Trafododd yr athrawon ffactorau oedd yn cefnogi ac yn herio gweithrediad y fframwaith, a sut roedd y dull ysgol gyfan yn cyd-fynd â’u harferion presennol. Gallwch ddarllen y posteri isod i gael trosolwg manylach o’r cyfweliadau.

Disgyblion Ysgol Gynradd

Roedd disgyblion ar draws ysgolion cynradd yn ymwybodol o grwpiau llais disgyblion yn eu hysgolion ac yn deall eu cylchoedd gwaith.
Disgrifiodd y disgyblion lawer o swyddogaethau gwahanol y grwpiau yn eu hysgolion.
Nododd nifer o ddisgyblion newidiadau cadarnhaol.
Roedd y rhwystrau at lais y disgybl ac effeithiolrwydd cyrhaeddiad yn cynnwys diffyg cyllid i roi syniadau ar waith.

Disgyblion Ysgol Uwchradd

Roedd amrywiaeth eang o weithgareddau Llais y Disgybl ar draws yr holl ysgolion.
Roedd swyddogaethau’r grwpiau hyn yn cael eu gweld yn aml-lefel.
Roedd rhai disgyblion yn ansicr a oedd awgrymiadau gan grwpiau llais y disgybl mewn gwirionedd wedi cael eu derbyn gan aelodau staff yn yr ysgol.
Nododd sawl disgybl newidiadau cadarnhaol ar waith yn eu hysgol o ganlyniad i weithgareddau llais y disgybl.
Yn debyg i ddisgyblion ysgol gynradd, nododd disgyblion ysgol uwchradd rwystrau o ran effeithiolrwydd a chyrhaeddiad eu llais oherwydd diffyg cyllid i ddiwallu amrywiaeth eu syniadau.

Beth sydd bwysicaf ar gyfer lles? Y pum ateb mwyaf poblogaidd:

Ffrindiau
Oedolyn y gallan nhw siarad â nhw
Teimlo bod yr hyn mae disgyblion yn ei ddweud yn gwneud gwahaniaeth
Gallu ymdopi â faint o waith ysgol sydd i’w wneud – gan gynnwys gwaith cartref
Cydnabyddiaeth i’w cyflawniadau

Barn Athrawon

Mae cynnydd o ran anghenion iechyd meddwl disgyblion, a phryderon am les staff sy’n ymwneud â chymhlethdod ac anghenion iechyd meddwl disgyblion.
Roedd staff yn deall amcanion y fframwaith. Aeth rhai ysgolion ati i greu cynlluniau gweithredu, yn wahanol i ysgolion eraill lle na chafwyd unrhyw weithredu
Ffactorau cefnogol: Ystyriwyd bod perthnasoedd (yn enwedig gydag arweinydd ardal Iechyd Cyhoeddus) yn allweddol i gychwyn y fframwaith.
Heriau: Roedd rhwystrau’n cynnwys diffyg amser a phwysau adnoddau, megis staffio.
Cyd-fynd ag arferion cyfredol: Roedd y fframwaith yn gyson â mentrau presennol ac yn eu dilysu.

Dywedodd y Prif Ymchwilydd Dr Rachel Brown:

Ail-ymwelwyd â’r ysgolion a gymerodd ran flwyddyn ar ôl yr ymweliad cyntaf i weld sut roedd pethau’n mynd ac i drafod cyflwyno fframwaith y dull ysgol gyfan. Dywedodd staff yr ysgolion fod llawer o’r materion a drafodwyd y llynedd yn dal i fod yn her, gan gynnwys cyfraddau uchel o broblemau mwy cymhleth ymhlith dysgwyr, yn ogystal â diffyg amser ac adnoddau i gefnogi lles meddwl.

Ar gyfer y Fframwaith, roedd y rhan fwyaf o ysgolion ar gam o’r broses gyflwyno ac roedd cefnogaeth gan arweinwyr ardal y dull ysgol gyfan yn ddefnyddiol. Siaradon ni hefyd gyda dysgwyr am eu barn ar yr hyn oedd bwysicaf ar gyfer lles. Ffrindiau, oedolyn dibynadwy a theimlo bod rhywun yn gwrando oedd bwysicaf, a nododd y rhan fwyaf o ddysgwyr oedolyn yr oedden nhw’n teimlo y gallen nhw droi atynt pe bai angen. Roedd y farn ar lais y disgybl yn eithaf cymysg, gyda rhai yn gweld newidiadau gwirioneddol yn eu hysgolion yn ei sgil ac eraill yn teimlo ei fod yn aneffeithiol. Byddwn yn parhau i ddadansoddi’r data a chyhoeddi canlyniadau, yn ogystal â chyflwyno mewn gweminar SHRN yn y dyfodol.